Atrakcje Czech. Svitavy, czyli kanapka z Oskarem Schindlerem, gigantyczna ruchoma szopka i galeria zabytkowych pralek

W poprzedniej części relacji z wycieczki do najciekawszych atrakcji Pogranicza Czesko-Morawskiego opisałem jak, jak zwiedzaliśmy zamek Svojanov i poznawaliśmy jego mroczne legendy.

Tym razem udajemy się do Svitav, uroczego miasteczka słynącego z zabytkowych kamienic, stojących przy długim rynku, i z niezwykłego muzeum, poświęconego wielu różnym i skrajnie odmiennym sprawom, w tym życiu chyba najsłynniejszego syna tej ziemi.

To właśnie w Svitavach w 1908 r. na świat przyszedł Oskar Schindler, z którego Czesi są dzisiaj bardzo dumni i o którym słyszał chyba cały świat za sprawą filmu „Lista Schindlera” w reż. Stevena Spielberga z 1993 r.

Pierwsza połowa życia Oskara Schindlera upłynęła pod znakiem koniunkturalizmu. Do 1945 r. Svitavy leżały na terenie niemieckiej wyspy językowej – ogromna większość ludności mówiła po niemiecku i identyfikowała się jako Niemcy, nie Czesi – więc i mały Oskar wychowywał się w atmosferze przeważająco niemieckich urazów i ambicji, które tak umiejętnie wykorzystał w okresie międzywojennym Adolf Hitler. Dorosły już Oskar Schindler, poza rozwijaniem działalności handlowej, dał się zauroczyć nazistom, w 1935 r. przystąpił do Partii Sudeckoniemieckiej, potem do Abwehry, a w końcu do NSDAP, już po zajęciu Kraju Sudetów przez III Rzeszę.

Żyłka handlowa zapulsowała mocno w skroni Schindlera, gdy Hitler najechał Polskę. W okupowanym przez nazistów Krakowie Schindler szukał łatwych interesów i znalazł je: wykupił za bezcen Pierwszą Małopolską Fabrykę Naczyń Emaliowanych i Wyrobów Blaszanych „Rekord” na krakowskim Pogórzu i pilnował, by produkcja szła pełną parą. W swej nowej fabryce przedsiębiorca zatrudnił ok. 1300 robotników pochodzenia żydowskiego.

Czytaj też:Najdłuższy most wiszący na świecie otwarto w Czechach. Przeszliśmy się Sky Bridge 721 w ośrodku Dolní Morava. Czy warto się tam wybrać?

Choć formalnie nie należały im się żadne prawa, Oskar Schindler rzeczywiście dbał o swoich pracowników. Być może doświadczenie wojny i oglądanie na własne oczy niemieckich porządków na okupowanych terenach zmieniły poglądy Schindlera na wiele spraw, a przynajmniej na kilka najważniejszych.

Kiedy Niemcy przystąpili do likwidacji krakowskiego getta i zesłali żydowskich pracowników Schindlera do obozu w Płaszowie, ten zdołał zapewnić im lepsze warunki, a w końcu nawet wywieźć ich z Polski do miejscowości Brněnec w ówczesnym Sudetenlandzie, a w dzisiejszych Czechach nieopodal Svitav. Schindlerowi udało się nawet wyciągnąć część swoich podopiecznych z obozu zagłady w Auschwitz. Ostatecznie przypisuje mu się uratowanie z Holokaustu ok. 1200 Żydów. W 1993 r., niemal 20 lat po śmierci Schindlera, jerozolimski Instytut Jad Waszem uhonorował go tytułem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

Od 2008 r. w Miejskim Muzeum i Galerii w Svitavach można zwiedzać stałą wystawę, poświęconą życiu Oskara Schindlera. W dwóch salach zgromadzono kilka interesujących pamiątek i pozawieszano kilkadziesiąt posterów, opowiadających o losach Schindlera i Svitav na tle burzliwych dziejów XX w.

Czytaj też: Nawiedzone Czechy: Zamek Svojanov, czyli noc w twierdzy pełnej niepokojących legend. Czemu duch Raszina musi jeździć tyłem na płonącym byku?

Do najciekawszych eksponatów należą np. zwój Tory i modlitewniki, uratowane z pożaru synagogi w Svitavach. Większość przedmiotów pochodzi jednak nie ze Svitav, lecz z Muzeum Żydowskiego w Pradze. Historia społeczności Żydowskiej w Svitavach nadal czeka na gruntowne zbadanie; po 1945 r. niemieccy mieszkańcy miasteczka (czyli niemal wszyscy) zostali wypędzeni i nikt nie zadbał o to, by dowiedzieć się od nich czegoś o przeszłości ich żydowskich sąsiadów.

Miejskie Muzeum i Galeria w Svitavach to bardzo interesujące miejsce i nawet osoby niezainteresowane ponurymi dziejami pierwszej połowy XX w. mogą znaleźć w nim coś dla siebie. Placówkę cechuje wielka różnorodność ekspozycji. Kiedy zwiedzaliśmy ją w końcu sierpnia 2022 r., układ był mniej więcej taki: na dole prehistoryczna fauna regionu z czaszkami wielkich jeleni szczerzącymi się z gablot, na górze wystawa historycznych pralek, a między nimi Oskar Schindler upchnięty niczym szynka w kanapce.

Czechy - Svitavy. Jak dojechać? Mapa:

Ze wstydem wyznaję, że wśród historycznych pralek spędziliśmy chyba więcej czasu niż u Schindlera. Usprawiedliwia nas jednak niezwykłość tej wystawy: mieszkańcy Svitav naznosili tu różnorodne sprzęty higieniczne, używane w ich okolicy na przestrzeni kilku ostatnich wieków, od drewnianych tarek ręcznych i emaliowanych balii, przez przypominające sondy kosmiczne pralki z lat 20. XX w., po pstrokate plakaty, reklamujące proszki do prania i mydło. Zwiedzanie zaczyna się od postera, opowiadającego o tym, jak prano w starożytnym Sumerze, a gości wita szyld z napisem „Poznasz mądrego po praniu jego”.

Na pytanie o to, skąd wzięła się wystawa pralek i sprzętów do prania, pani przewodnik odrzekła, że około 2000 r. muzeum miało problem ze znalezieniem eksponatów, więc jeden z pracowników przyniósł starą pralkę i tak się zaczęło. Najwyraźniej wszyscy połknęli bakcyla, bo pralek i innych sprzętów pralniczych szybko przybywało, a svitavscy muzealnicy stali się w niedługim czasie ekspertami z dziedziny historii prania.

Jakby czaszek i pralek było mało, w Miejskim Muzeum w Svitavach czeka kolejna niespodzianka: rekordowo wielka ruchoma szopka bożonarodzeniowa. Svitavy uchodziły dawniej za „miasto szopek” i sztuka konstruowania ruchomych scenek bożonarodzeniowych do dziś stoi tam na wysokim poziomie.

Czytaj też: Czechy: atrakcje blisko Polski. Moravská Třebová i jej najciekawsze zakątki: tu zamku pilnuje słomiany miś

Szopka muzealna ma łącznie 15 metrów długości, ale na wystawie zmieściło się tylko 13. Mimo to mechanizm działa bez zarzutu, a po uruchomieniu można oglądać, jak armia figurek zajmuje się swoimi sprawami, od rąbania drewna po zamawianie piwa. Pies szczeka na kozła, owce chodzą po łące, żeńcy żną, a wszystko na tle starannie wykonanych kolorowych pałaców, kościołów i zamków, udających starożytną Jerozolimę.

Ostatnia niespodzianka Miejskiego Muzeum w Svitavach znajduje się w innym budynku. Pobliski zabytkowy gmach w stylu neorenesansowym, zwany Domem Ottendorfera (na cześć fundatora, wywodzącego się ze Svitav nowojorskiego dziennikarza i polityka Oswalda Ottendorfera) mieści wystawy Muzeum Esperanto, stanowiącego część Miejskiego Muzeum. W Domu Ottendorfera można poznać dzieje esperanto, sztucznego języka, opracowanego przez polskiego lekarza Ludwika Zamenhofa.

Czytaj też:Dolní Morava w Czechach to nie tylko najdłuższy na świecie wiszący most. Co jeszcze warto zobaczyć w czeskim kurorcie?

• Wstęp do galerii stałych w Muzeum Miejskim kosztuje 60 koron (ok. 12 zł), bilet ulgowy 40 koron.
• Wstęp do Muzeum Esperanto w Domu Ottendorfera: 10 koron (niecałe 2 zł).

Zajrzyjcie do galerii zdjęć ze Svitav – niezwykłego miasteczka różnorodności i kontrastów, gdzie w ciągu jednego spaceru można poznać historię Oskara Schindlera, obejrzeć zabytkowe pralki i rekordowo wielką ruchomą szopkę, a nawet liznąć trochę języka, i to sztucznego.

Nasza wycieczka po atrakcjach Pogranicza Czesko-Morawskiego jeszcze się nie kończy. Zapraszamy do kolejnej części relacji, w której wdrapiemy się do najwyższej komnaty najwyższej wieży w miasteczku Polička, by zobaczyć, jak mieszkał słynny czeski kompozytor.

Svitavy i Polička to tylko niektóre z interesujących miejsc w Czechach. Sprawdźcie, jakie jeszcze atrakcje Czech warto odwiedzić.