Zamek Krzyżtopór w Ujeździe. Dziś ruiny, niegdyś najwspanialsza rezydencja magnacka Rzeczypospolitej

Krzysztof Ossoliński, człowiek wszechstronnie wykształcony zapragnął w Ujeździe wybudować pałac, który swoim ogromem i przepychem przewyższałaby wszystkie inne. Zarówno w Polsce, jak i w całej Europie. Pełen pewności siebie, osobiście przystąpił do opracowania szczegółów projektu, a do pomocy zatrudnił włoskiego architekta Wawrzyńca Sanesa.

Budowa rozpoczęła się w 1621 roku, a gdy skończyła się 23 lata późnej, nie było osoby która nie zachwyciłaby się Krzyżtoporem. Został wzniesiony w typie palazzo in fortezza, tak by łączyć wygodę mieszkańców z funkcją obronną. Legenda mówi, że plan budowli miał odpowiadać kalendarzowi - znajdowały się w nim 4 wieże (cztery pory roku), 12 sal wielkich (miesiące), 52 pokoje (tygodnie) i 365 okien (ilość odpowiadająca dniom roku).

Trzypiętrowy pałac urządzony został według ówcześnie panującej mody. Nie szczędzono na marmurach, kryształach i cennych ozdobach. Nawet konie miały warunki iście królewskie, gdyż jadały z marmurowych żłobów i przeglądać się mogły w kryształowych lustrach umieszczonych w stajennych wnękach. W bramie wjazdowej wykuto ogromny krzyż, mający być dowodem wielkiej wiary fundatora, oraz topór - herb rodziny Ossolińskich. Poniżej, jako talizman, umieszczono znak przypominający literę „W”, aramejski symbol wieczności.

Jak na ironię, nie długo przyszło Krzysztofowi cieszyć się swoim dziełem. Zmarł zaledwie rok od ukończenia budowy, a nad zamkiem zawisło fatum. Kolejni właściciele szybko żegnali się z tym światem i w żadnych rękach nie pozostawał zbyt długo.
Podczas potopu szwedzkiego, budynek został siedzibą gubernatora okręgu sandomierskiego Johanna von Essen. Było to jednak szczęście w nieszczęściu, gdyż dzięki temu został jedynie ograbiony, a nie zniszczony. To ostatnie przyszło później, podczas konfederacji barskiej, gdy wojska rosyjskie podłożyły ogień.

Do dziś rezydencja Ossolińskich góruje dumnie nad wsią Ujazd, niestety już jako ruina. Zachowało się jednak 90% oryginalnych murów, sukcesywnie zabezpieczanych przed dalszą destrukcją. Od końca lat dziewięćdziesiątych obiekt jest udostępniony do zwiedzania, a w 2018 roku uzyskał status Pomnika Historii.

Zamek Krzyżtopór w Ujeździe jest jedną z największych atrakcji województwa świętokrzyskiego. Przykuwa zainteresowanie nie tylko turystów, ale również filmowców. Na terenie obiektu kręcono wiele filmów, seriali, teledysków czy reklam. Ostatnio odbyły się tu zdjęcia do reklamy Lineage W, znanej na całym świecie gry komputerowej południowokoreańskiego studia NCSOFT. Krzyżtopór jest w niej tłem zagrzewającej do walki przemowy aktora znanego z „Gry o tron” - Kita Harringtona.

Instytucja Kultury powołana do opieki nad obiektem, dba by zamek nie popadł w zapomnienie. W sezonie turystycznym organizowanych jest wiele wydarzeń mających na celu popularyzowanie historii i promowanie regionu. Część z tych wydarzeń zapisała się w kalendarzu imprez Instytucji już na stałe: jak na przykład cykl „Niedziela z historią w tle”, odbywający się każdego miesiąca sezonu turystycznego czy „Gotowanie po szlachecku”, impreza niezwykle popularna wśród wielbicieli dobrego jedzenia.

Odwiedzając ruiny, można się poczuć jakbyśmy podróżowali w czasie, dzięki bezpłatnej aplikacji mobilnej, która przez wizualizacje pozwala zobaczyć jak zamek mógł wyglądać w czasach swojej świetności.

Ponadto, dla turystów przygotowano 5 tras zwiedzania, spośród których największym zainteresowaniem cieszy się trasa „Czerwona – dla odważnych”, ciągnąca się przez najgłębszą część podziemi. Na miejscu można również skorzystać z usług przewodnika. Dla osób spragnionych wrażeń w ofercie znalazły się nocne zwiedzania w dwóch wersjach - standard i premium. Ta druga, oprócz spotkania z duchem Białej Damy i samego Krzysztofa Ossolińskiego, oferuje pokazy pojedynków bronią białą i tańca dworskiego.
Po wycieczce, Kawiarnia Zamkowa zlokalizowana w bastionie SMOK, zaprasza na specjały takie jak kawa „Czarny Rycerz” czy „Biała Dama” oraz pyszne ciasta. Nie sposób przejść obojętnie obok sklepiku z pamiątkami, z którego ciężko wyjść z pustymi rękoma.

Instytucja posiada również bogatą ofertę dla szkół - oprócz zwiedzania z przewodnikiem, dostępne są lekcje historyczne, zajęcia artystyczne, warsztaty świąteczne oraz ogniska. Dla firm istnieje możliwość wynajęcia sal konferencyjnych, które mogą pomieścić nawet 250 osób.

Zarówno 400 lat temu, jak i dziś, Zamek Krzyżtopór zachwyca swoim ogromem i pięknem. Przechadzając się jego korytarzami łatwo sobie wyobrazić przepych w jakim został niegdyś urządzony. Tak jak przed wiekami, według zasad szlacheckiej gościnności, bramy zamku są szeroko otwarte dla wszystkich.

Zapraszamy do galerii niesamowitych zdjęć Zamku Krzyżtopór: