Superwulkan we Włoszech budzi się do życia. Kiedy może wybuchnąć? Włoski rząd szykuje plany ewakuacji całego regionu

Pola Flegrejskie pod Neapolem w Kampanii słyną z pięknej przyrody, smacznych win i gorących źródeł. Nietypowy krajobraz i wydobywające się spod ziemi opary to efekt aktywności wulkanicznej, i to nie byle jakiej. Naukowcy podejrzewają, że erupcja tutejszego wulkanu ok. 40 tys. lat temu mogła przyczynić się do wyginięcia neandertalczyków.

Ale gdzie właściwie jest wulkan na Polach Flegrejskich, które, jak nazwa wskazuje, przypominają raczej płaską równinę? Otóż wszędzie. Całe Pola to kaldera superwulkanu o średnicy ok. 13 km. Okolica wygląda więc niepozornie – to łagodna, lekko wklęsła równina – ale pod ziemią buzuje wielkie jezioro magmy.

Co gorsza, według badań wulkan pod Polami Flegrejskimi budzi się do życia po trwającym 500 lat okresie spoczynku. Świadczą o tym silne lokalne trzęsienia ziemi. Czy Włochom grozi katastrofa?

Pola Flegrejskie na mapie:

Czytaj też: Planujesz podróż do Włoch? Oto 5 rzeczy, których lepiej nie robić podczas podróży do Italii

Wszyscy słyszeliśmy o niszczycielskiej erupcji Wezuwiusza w 79 r. n.e., kiedy to pod popiołami i pumeksem pogrzebane zostały Pompeje i Herkulanum. Niewiele osób jednak wie, że nieopodal znajduje się wulkan jeszcze groźniejszy, kryjący się pod nazwą Pól Flegrejskich (wł. Campi Flegrei, czyli „Płonące Pola”) pod Neapolem w Kampanii.

Superwulkan pod obecnym Neapolem wybuchł po raz ostatni w 1538 r. Erupcja trwała 8 dni i w jej wyniku powstała najmłodsza góra w Europie – wysokie na 132 m wzgórze z popiołów, zwane dziś Monte Nuovo. Jednak o prawdziwej sile wulkanu drzemiącego pod Polami Flegrejskimi świadczy wcześniejszy wybuch sprzed ok. 40 tys. lat. Wtedy to z kaldery wydobyło się ok. 300 km sześciennych pyłów i 200 km sześciennych magmy. Pyłu było tak dużo, że przesłoniły słońce i na całej Ziemi średnia temperatura spadła o ok. 2 stopnie Celsjusza. Badacze podejrzewają, że właśnie to wydarzenie przyczyniło się do wyginięcia neandertalczyków – zmianę klimatu przetrwał jednak lepiej dostosowujący się do zmian homo sapiens, czyli my.

Naukowcy podejrzewają, że okres uśpienia superwulkanu pod Polami Flegrejskimi kończy się. Możliwe, że dojdzie do erupcji, która może być katastrofalna w skutkach. Pomyślcie tylko, że islandzki wulkan Eyjafjallajökull, którego erupcja sparaliżowała ruch lotniczy nad Europą w 2010 r., ma ok. 4 km średnicy. Kaldera pod Polami Flegrejskimi ma 13 km.

Zobacz nagranie erupcji wulkanu Eyjafjallajökull:

Czytaj też: 7 najpiękniejszych plaż Włoch. Wakacyjne raje niedaleko Rzymu, Neapolu czy Palermo, które warto odwiedzić w majówkę i wakacje

Najnowsze badania międzynarodowego zespołu naukowców wskazują jednoznacznie na wzrost aktywności wulkanicznej Pól Flegrejskich. Na powierzchni ziemi pojawiają się pęknięcia, wydobywa się z nich coraz więcej oparów.

Okolicę nawiedzają ledwo odczuwalne trzęsienia ziemi, które świadczą o budzeniu się superwulkanu do życia. Od lat 50. XX w. było już takich trzęsień kilkadziesiąt tysięcy, a w ich wyniku teren portu głównego miasta Pól Flegrejskich, Pozzuoli, podniósł się o ok. 4 m.

W latach 80. XX w. sytuacja wyglądała na tyle groźnie, że z regionu Pól Flegrejskich ewakuowano ok. 40 tys. osób, jednak do erupcji nie doszło. Tym razem jednak może być inaczej. Od 2019 r. aktywność sejsmiczna jeszcze wzrosła.

Sytuacja na Polach Flegrejskich staje się coraz poważniejsza. W nocy z 26 na 27 września 2023 region nawiedziło trzęsienie ziemi o sile 4,2 stopnia w skali Richtera. To najsilniejszy wstrąs od 40 lat.

Giuseppe De Natale, były dyrektor obserwatorium sejsmicznego na Wezuwiuszu przy Narodowym Instytucie Geofizyki i Wulkanologii, uspokaja w rozmowie z włoskimi mediami, że na razie erupcja superwulkanu na razie nie grozi Włochom i całej Europie:

– W tej chwili zagrożenie jest raczej sejsmiczne i trzeba się upewnić, że wstrząsy nie naruszyły struktury budynków.

Uczony nie wyklucza jednak całkowicie możliwości erupcji. Dodał jednak, że jeśli do niej dojdzie, najpewniej będzie miała - przynajmniej początkowo – postać wyrzutu pary i oparów, a nie magmy.

Czytaj też: 17 najbardziej niesamowitych miejsc UNESCO we Włoszech. Unikatowe cuda natury i kultury, które po prostu trzeba zobaczyć

Badacz Stefano Carlino z włoskiego Narodowego Instytutu Geofizyki jest współautorem raportu dotyczącego ryzyka erupcji superwulkanu pod Polami Flegrejskimi.

– Niektóre obszary wulkanu niemal osiągnęły już punkt erupcji – mówi wulkanolog. Zapewnia jednak, że nie spodziewa się katastrofy na skalę globalną. – Duża erupcja jest bardzo mało prawdopodobna, może dojść raczej do kilku mniejszych – dodaje.

Christopher Kilburn z University College London, główny autor raportu, podkreśla:

– Nie twierdzimy, że nastąpi erupcja superwulkanu, tylko że warunki do erupcji są teraz bardziej sprzyjające.

W raporcie możemy przeczytać, że erupcja wcale niekoniecznie będzie poprzedzona wyraźnymi sygnałami. Może więc stanowić zaskoczenie. Trzeba jednak dodać, że trwający obecnie okres wzmożonej aktywności wulkanicznej, poprzedzającej erupcję, może potrwać nawet kilka tysięcy lat.

Cały raport dotyczący możliwej erupcji superwulkanu pod Polami Flegrejskimi jest dostępny online w języku angielskim.

Zobaczcie filmik popularnonaukowy o superwulkanie pod Polami Flegrejskimi:

Na początku października 2023 Pola Flegrejskie nawiedził kolejny wstrząs o magnitudzie 4 stopni. Być może dlatego we włoskich mediach coraz częściej pojawiają się wzmianki o możliwej ewakuacji mieszkańców tych okolic. Plan ewakuacji jest podobno gotowy od dawna i zakłada opuszczenie kaldery przez ok. 800 tys. osób w ciągu trzech dni środkami transportu publicznego i własnymi samochodami.

Ostatnio włoski rząd pracuje jednak nad nową, zakutalizowaną wersją planu opuszczenia Pól Flegrejskich. Ma być gotowa w końcu 2023 lub na początku 2024 r. Wlosi mają oczywiście nadzieję, że nie trzeba będzie nikogo ewakuować, a Nello Mosumeci, minister obrony cywilnej Włoch, nazwał taki wariant wydarzeń „skrajnym scenariuszem".

Czytaj też: Najpiękniejsze włoskie miasteczka: turystyczne skarby Włoch, o których mogliście nie słyszeć. Wymarzone miejsca na weekend, urlop i wakacje

Chociaż budzący się do życia superwulkan brzmi groźnie, to jednak perspektywa kilku tysięcy lat dzielących nas od erupcji powinna łagodzić niepokój. Pola Flegrejskie są popularną atrakcją turystyczną Włoch. W czasie zorganizowanych wycieczek można tu zwiedzać aż 24 stożki wulkaniczne, liczne gorące źródła, fumarole i solfatary (podziemne wyziewy), a także starożytne ruiny i malownicze miasteczka.

Jak dojechać na Pola Flegrejskie?

Pola Flegrejskie leżą w prowincji Neapol. Obejmują regiony Agnano, Fuorigrotta, Pozzuoli, Bacoli, Monte di Procida, Quarto, a także Wyspy Flegrejskie (Ischia, Procida, Vivara).

Pola Flegrejskie znajdują się ok. 40 minut jazdy od centrum Neapolu. Można tu dojechać koleją Ferrovia Cumana, która dowiezie Was aż do samego Pozzuoli.

Co zobaczyć na Polach Flegrejskich? Najważniejsze atrakcje regionu

• Warto zwiedzić urocze miasto Pozzuoli. W okolicy znajdują się dwie szczególnie ciekawe atrakcje: Jezioro Averno, opisane w Eneidzie Wergiliusza jako brama do Hadesu, oraz Antro della Sybilla, czyli ruiny starożytnej wyroczni w Cumae.
• Baia koło Bacoli to dobre miejsce na błogi wypoczynek na plaży. Znajduje się tu Miliscola, uważana za najlepszą plażę regionu. Warto zajrzeć także nad jezioro Lago Fusaro, wspomniane przez Aleksandra Dumasa w powieści „Hrabia Monte Christo”. Pośrodku jeziora wznosi się malowniczy zameczek myśliwski z XVIII w., Casina Vanvitelliana.
• Cratere degli Astroni to piękny rezerwat przyrody o powierzchni ok. 250 hektarów, obejmujący 3 jeziora i porośnięte lasem wzgórza. Miejsce świetnie nadaje się na piesze wycieczki.
• Region Pól Flegrejskich oferuje także naturalne gorące źródła. Najbardziej znane są być może groty Stufe di Nerone w Baia, gdzie temperatura wody dochodzi do 53 stopni Celsjusza.
• Wulkaniczne gleby sprzyjają uprawie winogron, nic więc dziwnego, że na Polach Flegrejskich działa wiele winnic, produkujących pyszne wina. Warto ich spróbować, zwiedzając okolice Neapolu w czasie wakacji czy urlopu we Włoszech.

Ile kosztuje zwiedzanie Pól Flegrejskich?

Pola Flegrejskie można zwiedzać na własną rękę lub w ramach zorganizowanych wycieczek z przewodnikami – pieszo, samochodem lub autobusem. Takie wycieczki kosztują ok. 200-500 zł za osobę, w zależności od programu, czasu trwania i poziomu zapewnianego komfortu.

Źródła: Reuters, The Guardian, PAP, The Guardian, Nature.com

Czytaj też: Krystalicznie czysta woda i rajskie widoki. Poznajcie najczystsze plaże Włoch w 2023 roku